ÖZEL ÖĞRETİM KURUMLARINDA ÇALIŞAN ÖĞRETMENLERİN EK DERS ÜCRETİ ALACAĞI

Özel okullarda öğretmenler yasa ve yönetmelik gereği birer yıllık belirli süreli iş sözleşmesi imzalarlar ve tecrübelerimle gördüğüm kadarıyla bu sözleşmelerde genellikle 20 ders +20 ek ders olmak üzere haftalık 40 ders saati üzerinden fix bir ücret belirlenir. Ancak öğretmenler bazen anlaştıkları bu 40 saatin üzerinde de ek ders vermek durumunda kalabilmektedirler. 40 ders saatinin(ya da anlaşılan toplam ders saatinin) üzerinde ders veren öğretmenin bu noktadaki talebi bu tür dava dosyalarının temyiz mercii olarak gitmekte bulunduğu Yargıtay 9. Hukuk Dairesine göre fazla mesai değil ek ders ücreti olarak kabul edilmektedir ve ücretini de ders ücreti olarak talep etmek gerekmektedir.

Burada konumuzu ilgilendiren hukukumuzdaki fazla çalışma(fazla mesai) ve fazla sürelerle çalışma kavramlarını kısaca açıklamak gerekmektedir. Fazla mesai(fazla çalışma) haftalık 45 saati aşan çalışmadır; fazla sürelerle çalışma ise haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle kırkbeş saatin altında belirlendiği durumlarda haftalık çalışma süresini aşan ve kırkbeş saate kadar yapılan çalışmalardır. Fazla mesai(fazla çalışma) halinde her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesiyle hesaplanır. Fazla sürelerle çalışmalarda ise her bir saat fazla süreli çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmibeş yükseltilmesi suretiyle hesaplanır(bkz.4857 Sayılı İş Kanunu md. 41/1,2,3). Yani bir işçinin iş sözleşmesin ile haftalık 40 saat çalışacağının kabul edildiği durumda işçi dinlenme süreleri düşüldükten sonra haftalık 50 saati bulan çalışma yapmışsa sözleşmesinde anlaştığı 40 saatten 45 saate kadar olan 5 saatlik fazladan çalışması fazla sürelerle çalışma sayılacak ve saat başı ücreti %25 artırılmak suretiyle ücreti hesaplanacakken 45 saatten 50 saate kadar olan diğer 5 saatlik fazladan çalışması ise fazla mesai kapsamına girecek ve işçinin bu beş saatlik fazla çalışma ücreti de saat başına düşen ücretin %50 fazlasıyla hesaplanarak işçiye ödenmesi gerekecektir.

Hukukumuzdaki fazla mesai ve fazla sürelerle çalışma halinde yasal bazı istisnalar hariç hemen hemen tüm işçiler yukarıda belirtilen şekilde saat başı ücretin %25 veya %50 arıtılarak ödenmesi gereken ücrete hak kazanırken Yargıtay'ın kabul ettiği haliyle öğretmenler bu haktan mahrum bırakılmaktadır, Yargıtay'ın görüşüne göre öğretmen sözleşmeyle kararlaştırdığı toplam ders sayısından fazla da derse girse; haftalık 45 saati aşan çalışma da yapsa fazladan girdiği dersler için alabileceği ücret tutarı ancak ders saati başı aldığı ücret üzerinden hesaplanabilecektir; bunun dışında öğretmenlerin fazla mesai talep hakkı yoktur.

"Davacı fazla çalışma yaptığını ve ücretlerinin ödenmediğini ileri sürerek, alacak talebinde bulunmuştur. Davalılar ise, davacının fazla çalışmalarının bulunmadığını, bir kısım ödemelerin de yapıldığını savunmuştur.

Özel öğretim kurumlarında çalışan öğretmenlerin aylık ücreti karşılığı olan ders sayısından fazla derse girmeleri halinde fazla girdikleri ders ücretinin fazla mesai olarak değil ders ücreti olarak ödenmesi gerekir. Başka bir anlatımla özel öğretim kurumlarında aylık ücret karşılığı ders sayısından fazla derse girilmesi durumunda fazladan girilen dersin ücretine hak kazanılır. Buna göre özel öğretim kuramlarında görev yapan öğretmenlerin fazla mesai iddiaları ancak aylık ücretin karşılığından fazla derse girmeleri halinde girilen fazla derslerin ücretlerinin talep edilmesi durumunda söz konusu olabilir(Yarg.9. HD 2016/28418 e. 2017/9327 k. 30.05.2017 t).

Yargıtay'ın bu görüşüne, gerek İş Kanunu'nun amir hükümlerine aykırı olması gerekse de diğer işçilere nazaran öğretmenler aleyhine böyle bir uygulamanın kabul görmesinin hakkaniyete ve eşitlik kaidesine aykırı olduğunu düşündüğümden katılmamaktayım. Öğretmenlerin de sözleşme ile kararlaştırılan ders saatlerinin üzerinde derse girmeleri halinde ara dinlenmeler hariç 45 saate kadar olan fazlalık sürenin fazla sürelerle çalışma ücreti olarak kabul görmesi ve 45 saati aşan ek derslerin ise tamamen fazla mesai şeklinde kabul edilip hesaplamalarının da buna göre yapılması gerekmektedir zira öğretmenler açısından İş Kanunu md. 41'in uygulanmasına engel özel bir düzenleme Özel Öğretim Kurumları Kanunu'nda yer almamaktadır. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun 2017 yılında bir psikolog özelinde verdiği aşağıdaki kararın öğretmenler için genel uygulama halini almasıyla öğretmenlerin bu konudaki mağduriyeti sona erecektir. Belirttiğim Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararının ilgili bölümünü dikkatlerinize sunarım:

"Yukarıda yapılan açıklamalar ışığında somut olay incelendiğinde; davacı işçinin davalıya ait özel rehabilitasyon merkezinde psikolog olarak çalıştığı, dosyada mevcut iş sözleşmesinde ücretin aylık olarak kararlaştırıldığı ve haftalık ders saatinin kırk saat olarak belirlendiği, dosya kapsamında davacının çalışma saatlerini gösterir bir kısım çalışma çizelgelerinin bulunduğu ve bu çizelgelerin aynı aya ilişkin olarak el yazılı ve bilgisayar çıktısı şeklinde düzenlendiği ancak çizelgeler arasında farklılıklar bulunduğu görülmektedir. Davacı vekili, taraflar arasında düzenlenen sözleşmeye aykırı olarak müvekkilinin haftalık ders süresinin 45 saat olarak uygulandığını ayrıca raporlama işlemi için de haftalık beş saat fazla çalışma yaptığını yine ders saatlerinin düzenlendiği çalışma çizelgelerinden bilgisayar çıktısı şeklinde olanların Milli Eğitim Müdürlüğü’ne sunulduğunu ve gerçeği yansıtmadığını, elle doldurulanların ise davacının gerçek çalışma planını ve ders saatlerini gösterdiğini belirtmiştir. Davacı tanığı S. Z., davacı ile birlikte aynı işyerinde öğretmen olarak çalıştığını, ders saatlerinin haftalık 45 saat olarak uygulandığını, işyerinde iki farlı çizelge düzenlendiğini bunlardan birinin Milli Eğitim Müdürlüğü’nden teftiş amaçlı gelindiğinde ibraz edildiğini, diğer çizelgelerin ise haftalık 45 saatlik çalışmalarını gösterdiğini beyan etmiştir. Hükme esas alınan bilirkişi raporunda ise taraf beyanları, çalışma çizelgeleri ve tüm delillerin birlikte değerlendirildiği açıklanmak suretiyle davacı işçinin haftanın 5 günü 09.00-18.00 saatleri arasında haftada 45 saat çalışma yaptığı, iş sözleşmesinde haftalık mesainin 40 saat olarak belirlendiği bu durumda davacının haftalık 5 saat fazla sürelerle çalışma yaptığı kabul edilerek fazla çalışma alacağı hesaplanmış olup, incelenen çalışma çizelgelerinde davacının günlük çalışma süresi içerisinde saat 12.00-13.00 arasında boşluk olduğu belirtilerek davacının fiili ders saati süresinin 45 saat olduğu esasıyla, saat 09.00-18.00 arasında çalıştığının tespit edildiği anlaşılmaktadır.

Hal böyle olunca, davacı işçinin haftalık ders saatinin ara dinlenmeler hariç 45 saat olarak uygulandığı bu hususun dosyaya sunulu el yazılı çizelgelerden anlaşıldığı gibi davacı tanığının beyanın da bu yönde olduğu, hükme esas alınan bilirkişi raporunda da Özel Daire bozma kararının aksine ara dinlenme süreleri göz önüne alınarak ve davacının haftalık fiili çalışma saatinin 45 saat olduğunun tespiti ile sonuca gidildiği dikkate alındığında, mahkemece bu maddi ve hukuki olgular dikkate alınarak iş sözleşmesinde haftalık ders saati 40 saat olarak belirlenen davacının fazla sürelerle çalışma yaptığının kabulü ile talep konusu alacağın hüküm altına alınmasında bir isabetsizlik bulunmamaktadır.

Hukuk Genel Kurulunda yapılan görüşmeler sırasında, Özel Daire bozma kararının yerinde olduğu bu nedenle direnme kararının bozulması gerektiği görüşü ileri sürülmüş ise de, bu görüş Kurul çoğunluğu tarafından benimsenmemiştir.

Yukarıda açıklanan nedenlerle, usul ve yasaya uygun bulunan direnme kararının onanması gerekmektedir (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2014/1699 e. 2017/254 k. 15.02.2017 t.).